De term ontwerponderzoek kent twee componenten: ontwerpen en onderzoeken. Ontwerpen betekent op een systematische wijze bedenken en ontwikkelen van een oplossing voor een probleem, in deze context een onderwijsprobleem. Onderzoeken is in dit verband een systematische bestudering van de kwaliteiten van deze oplossing. Ontwerponderzoek is een relatief nieuwe onderzoeksbenadering.
Onvrede met de beperkte praktische relevantie van onderwijskundig onderzoek is een belangrijke reden voor de opkomst van deze benadering. Dat is echter niet alleen vanuit een praktische invalshoek interessant, maar ook vanuit wetenschappelijk perspectief, omdat het empirisch beproeven van interventies in de volle praktijk van het onderwijs een bijdrage aan de theorievorming kan leveren. Ontwerponderzoek wordt daarom ook wel omschreven als: ”studying learning in context” (Barab & Squire, 2004). Een meeromvattende definitie van ontwerponderzoek luidt: een systematische benadering van (onderwijs)problemen, waarin door middel van geïntegreerde ontwerp- en onderzoeksactiviteiten een tweeledig doel wordt nagestreefd: praktijkverbetering en kennisgroei (Van den Akker, 1999). Hierbij zal het accent de ene keer op praktijkverbetering en een andere keer op kennisontwikkeling liggen.
In dit artikel volgen de auteurs een ontwerponderzoek op de (fictieve) Makarenko Academie, een lerarenopleiding voor basis- en voortgezet onderwijs, waarbij men zich de vraag stelt waarom de innovatieve vakdidactische principes voor taalonderwijs in de onderbouw van het basisonderwijs nauwelijks ingang vinden.
